ข่าวการกลายพันธุ์ของเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์ล่าสุด “โอมิครอน” (Omicron) ดับฝันคนไทยที่จะมีบรรยากาศคึกคักช่วงปลายปี 2564 หลังจากบรรยากาศอันมืดมนที่ปกคลุมประเทศไทยเกือบตลอดทั้งปี และการต่อสู้อันสาหัสเพื่อเสาะแสวงหาวัคซีนให้เพียงพอ และรณรงค์การฉีดให้ได้ตามเป้าหมาย

ถ้าเป็นสังเวียนมวย ก็เหมือนได้ยินเสียงระฆังยกห้า แต่กรรมการบอกให้ชกต่อทั้งที่ร่างระบมไปหมดแล้ว

นอกจากนี้ การมาของสายพันธุ์โอมิครอนเป็นการกรายๆ ว่า โควิด-19 ยังทำศึกเป็นฝ่ายรุก และโลกทั้งโลกยังไม่สามารถระดมสรรพกำลังวางแผนดักหน้าและตีกรอบการโจมตีของเจ้าเชื้อโรคหน้าใหม่นี้ได้ เราเพียงแค่สาละวนวิ่งตามแก้ปัญหาการโจมตีด้วยวัคซีนที่ได้ผลบ้างไม่ได้ผลบ้าง...เป็นสภาพสมรภูมิที่ยังแก้เกมได้ยาก

เมื่อปี 2563 โลกทั้งโลกเชื่อว่าการการค้นคว้าเพื่อสร้างวัคซีนจะเป็นหนังม้วยเดียวจบ แม้หนังเรื่องนี้จะฉายเรื่องการค้นคว้าวัคซีนที่ใช้เวลาสั้นที่สุดในประวัติศาสตร์ แต่ตอนท้ายของเรื่องมีประเด็นเกี่ยวกับประสิทธิภาพของวัคซีนหลากยี่ห้อและรายละเอียดอันซับซ้อนเกี่ยวกับสูตรไหน ใช้ได้กับคนอายุเท่าไหร่ ชายหรือหญิง สร้างความวุ่นวายใจให้กับคนทั่วโลกที่ต้องทำใจรับความเสี่ยงเพื่อฉีดวัคซีน ไม่ว่าจะเป็น “สูตรไขว้” หรือ “สูตรเสมอ”

มิหนำซ้ำการกลายพันธุ์ในปี 2563 เป็นแอลฟา ที่พบในประเทศอังกฤษ เบตา ในแอฟริกาใต้ แกมมา ในบราซิล และเดลตา ในอินเดีย ซึ่งแม้จะได้รับชื่อ เดลตา อย่างเป็นทางการเมื่อเดือนพฤษภาคม 2564 แต่มีการค้นพบในอินเดียแล้วตั้งแต่ปลายปี 2563¹  การกลายพันธุ์ทั้งหมดนี้เพิ่มความซับซ้อนในเงื่อนไขของการฉีดวัคซีนขึ้นไปอีก

แล้วสายพันธุ์ล่าสุด “โอมิครอน” ก็มาถึง

คำถามสำคัญคือ เราพอจะคาดประมาณการกลายพันธุ์ของเชื้อโควิด-19 ได้หรือไม่ เพื่อเราจะได้เตรียมการรับมือเชิงรุก และไม่ใช่รอรับการ “เซอร์ไพรส์” จากโควิด-19 แต่เพียงฝ่ายเดียว

คำตอบคือ แม้การศึกษาด้านไวรัสวิทยาจะมีพัฒนการก้าวหน้าอย่างต่อเนื่อง แต่การกลายพันธุ์ของกรดนิวคลีอิก (Ribonucleic acid: RNA) เกิดขึ้นอย่างไม่มีแบบแผน (Random)²  โดยทุกครั้งที่เชื้อแพร่เข้าสู่ร่างกายใหม่จะมีการขยายจำนวนพร้อมไปกับการปรับพันธุกรรม และแม้โดยปกติแล้วโคโรนาไวรัสทั่วไปจะมีอัตราการกลายพันธุ์ค่อนข้างช้า แต่โควิด-19 กลับมีการกลายพันธุ์ที่เร็วกว่าปกติ ซึ่งหมายความว่าโอกาสที่มนุษย์จะเปิดฉากรุกใน “เกมกลายพันธุ์” นี้ ทำได้ยาก...ตราบเท่าที่ยังมีการแพร่เชื้อเข้าสู่คนใหม่ การกลายพันธุ์ก็จะยังดำเนินต่อไปเรื่อยๆ

ขณะนี้มีความพยายามในการพัฒนาอัลกอริธึมซึ่งเป็นชุดคำสั่งสำหรับเครื่องจักรเรียนรู้ (Machine learning) เพื่อให้ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence) สามารถคาดเดารูปแบบและระยะเวลาที่ใช้ในการกลายพันธุ์ของโควิด-19 โดยศาสตราจารย์ Bryan Bryson แห่งสถาบันเทคโนโลยีแมสซาชูเซตส์ (Massachusetts Institute of Technology: MIT)³  ซึ่งการพัฒนายังไม่สำเร็จ แต่แม้ที่สุดจะสำเร็จก็ไม่อาจลบล้างข้อเท็จจริงที่ว่า ทางเดียวที่จะหยุดการกลายพันธุ์ของโควิด-19 ได้ คือการปิดโอกาสที่โควิด-19 จะเข้าสู่ร่างใหม่และขยายปริมาณซึ่งจะทำให้เกิดการกลายพันธุ์

การจะทำเช่นนั้นได้จะต้องใช้มาตรการกักตัว และหยุดยั้งการแพร่ระบาดอย่างเข้มข้น จนไม่มีผู้ติดเชื้อรายใหม่เลย ซึ่งที่สุดไม่เพียงแต่ไวรัสเท่านั้น แต่ทั้งสังคม และเศรษฐกิจ ก็อาจตายไปพร้อมๆ กัน

อ้างอิง

1. RAMA Channel. (August 2021). มาทำความรู้จักโควิดกลายพันธุ์โดยเฉพาะสายพันธุ์เดลต้า ตัวที่แกร่งที่สุดและแพร่เชื้อได้ไวที่สุดในตอนนี้. สืบค้นจาก https://www.rama.mahidol.ac.th/ramachannel/article/มาทำความรู้จักโควิดกลา/ เมื่อ 1 ธันวาคม 2563.
2. Feil, E. (2021). Can scientists predict all of the ways the coronavirus will evolve?. The Conversation. Retrieved from https://theconversation.com/can-scientists-predict-all-of-the-ways-the-coronavirus-will-evolve-156673 on December 1, 2021
3. Peterson, C. (April 4, 2021). (Public MIT panel on the Science behind vaccines, and ending the evolving pandemic. Admission. Retrieve from https://mitadmissions.org/blogs/entry/public-mit-panel-on-the-science-behind-vaccines-and-ending-the-evolving-pandemic/ on December 1, 2021.